VINACHEM

Với vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp, nhu cầu phân bón của cả nước mỗi năm lên đến gần 10 triệu tấn. Đây là thị trường tiềm năng, cũng là mảnh đất màu mỡ cho nhiều đối tượng sản xuất phân bón kém chất lượng, giả nhãn mác các công ty có thương hiệu nổi tiếng.

Theo Cục Quản lý Thị trường (Bộ Công Thương), trung bình mỗi năm có khoảng trên 300 vụ vi phạm về chất lượng, giả nhãn hiệu liên quan đến mặt hàng phân bón.

Ông Nguyễn Trí Ngọc – Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) cho biết, tình trạng phân bón giả, kém chất lượng, phân bón không có trong danh mục được phép lưu thông vẫn rất đáng báo động ở các địa phương. Vấn nạn này đã gây ảnh hưởng tiêu cực tới sản xuất của bà con nông dân, làm rối thị trường và ảnh hưởng đến uy tín của một số doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Đua nhau làm phân giả

Đa số phân bón kém chất lượng đang lưu thông trên thị trường là phân NPK, hữu cơ sinh học, hữu cơ vi sinh… vì các loại phân bón này có nhu cầu tiêu thụ lớn, dễ pha trộn nên dễ làm giả hoặc giảm chất lượng và bán với giá rẻ hơn. Đặc biệt, phân kali bị làm giả nhiều nhất bởi chỉ cần mua gạch non về nghiền trộn với muối và bột màu là có hàng bán ra thị trường. Điển hình như vụ làm giả phân kali của một công ty ở Cần Thơ, khi cơ quan chức năng phát hiện, đưa mẫu sản phẩm đi kiểm tra phân tích thì kết quả cho thấy loại phân bón giả này chỉ có muối ăn và phẩm màu.

Ngày 28/3/2012, cơ quan chức năng tỉnh Bạc Liêu đã tịch thu 1,15 tấn phân Kali giả tại một cơ sở kinh doanh vật tư nông nghiệp huyện Hòa Bình. Mẫu phân giả được gửi đi kiểm định chất lượng tại hai cơ sở cho kết quả hàm lượng Kali chỉ đạt 0,138 – 0,3% (trong khi trên bao bì ghi hàm lượng Kali đến 60%).

Ông Lê Quốc Phong – Phó Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam, cho biết gần đây còn xảy ra tình trạng nguồn phân bón nhập lậu từ phía Bắc có giá rẻ hơn 1-2 triệu đồng/tấn so với giá nhập khẩu chính ngạch được tuồn vào Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) với số lượng lớn. Tuy chất lượng không ổn định nhưng nhờ giá rẻ nên được nhiều người mua. Tại khu vực miền Tây, bình quân mỗi ngày có từ 1.000 – 3.000 tấn phân bón từ nguồn hàng này lén lút tiêu thụ trên thị trường.

Mới đây, các cơ quan chức năng đã phát hiện 5 cơ sở ở Bình Thuận, Bình Dương, TP Hồ Chí Minh làm phân bón kém chất lượng và nhái nhãn hiệu của Tập đoàn Quốc tế Năm Sao. Tại Tây Nguyên, lợi dụng việc hạn hán, một số thương nhân đã lấy nước lã hòa vào một ít phân urê, đóng thùng 5 lít và “quảng cáo” là urê nước rồi bán cho nông dân với giá 50.000 đồng/bình.

Trước vấn nạn phân bón giả, Cục trồng trọt (Bộ NN&PTNT) đã phối hợp với các đơn vị Trung tâm Khuyến nông, Vụ Khoa học và Công nghệ… đã mở các lớp tập huấn hướng dẫn nông dân nhận biết phân bón giả, kém chất lượng và những tác hại do chúng gây ra. Tuy nhiên, ở nhiều nơi, người nông dân vì ham rẻ hoặc mua phân bón ở những địa chỉ không rõ ràng, hoặc quá tin vào những lời hướng dẫn, giới thiệu của các đơn vị sản xuất kinh doanh phân bón nên vẫn mua phân bón kém chất lượng về sử dụng.

Quản lý lỏng lẻo, chế tài chưa nghiêm

Ông Ngọc cho biết, mới đây, thông tư 14/2001/TT-BNNPTNT do Bộ NN&PTNT ban hành xác định rõ những điều kiện, quy định để quản lý các đơn vị sản xuất kinh doanh vật tư nông nghiệp nói chung, phân bón nói riêng từ đó có cơ sở kiểm tra, giám sát các đơn vị từ sản xuất đến kinh doanh phân bón. Hiện, Bộ đang làm tập trung thí điểm tại 2 địa bàn là Thanh Hóa và Tiền Giang. Trên cơ sở tập trung làm thí điểm ở 2 tỉnh này, Bộ sẽ tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, đồng thời tìm phương thức quản lý để hạn chế việc phân bón kém chất lượng tồn tại trên thị trường.

“Đương nhiên đã là thị trường thì chuyện phân bón kém chất lượng, phân bón không có trong danh mục, dù có kiểm soát chặt chẽ đến đâu cũng khó có thể triệt tiêu hết được. Mục tiêu của chúng ta là giảm và hạn chế thiệt hại đối với bà con nông dân”, ông Ngọc chia sẻ.

Hiện nay, việc cấp giấy phép sản xuất kinh doanh phân bón khá đơn giản: cơ sở sản xuất tự công bố và đăng ký tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm. Khi đưa vào sản xuất, lưu thông rồi cơ quan chức năng mới tiến hành hậu kiểm.

Lợi dụng điều đó, nhiều cơ sở đã in khống hàm lượng, vi lượng trên bao bì, thậm chí làm nhái bao bì của các doanh nghiệp phân bón lớn, có thương hiệu uy tín để dễ dàng tiêu thụ. Đến khi bị phát hiện thì đối phó bằng cách thay đổi địa điểm, mẫu mã và vi phạm tiếp. Chính vì khâu quản lý quá lỏng lẻo nên có quá nhiều doanh nghiệp phân bón nhỏ mọc lên, sản xuất hàng chất lượng thấp để đưa vào vùng sâu, vùng xa tiêu thụ.

Nhiều ý kiến cho rằng, mức xử phạt trong sản xuất kinh doanh phân bón hiện nay quá thấp, chỉ 40-50 triệu đồng/vụ vi phạm, khiến cho đối tượng thường xuyên tái phạm. Muốn răn đe được thì cần có các chế tài xử phạt thật nghiêm, thật nặng đối với những hành vi sản xuất kinh doanh phân bón kém chất lượng, ví dụ như thu hồi giấy phép đăng kí kinh doanh, xử phạt bằng tiền…Phải xác định phân bón là ngành kinh doanh có điều kiện. Theo đó, thống nhất một cơ quan cấp giấy phép, sau đó giải tán bớt những cơ sở sản xuất phân bón nhỏ không đủ điều kiện; có như vậy mới làm “trong sạch” thị trường phân bón.

Ông Ngọc cho biết, Bộ NN&PTNT đang thực hiện ý kiến của Thủ tướng Chính phủ xây dựng Nghị định quản lý sản xuất kinh doanh phân bón. Điểm mấu chốt của nghị định này là quy định sản xuất kinh doanh phân bón là một mặt hàng sản xuất kinh doanh có điều kiện. Mặt hàng này phải được quản lý theo nhóm 2 (tức là nhóm phải quản lý theo tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia). Bên cạnh đó, Bộ cũng kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoàn thiện Nghị định 15 về xử phạt hành chính trong sản xuất kinh doanh phân bón. Nghị định mới được kỳ vọng sẽ giúp lập lại trật tự cho ngành phân bón, từ đó kiểm soát giá cả và chất lượng phân bón tốt hơn.