VINACHEM

Ngày 27/11/2014, Thông tư 29/2014/TT-BCT của Bộ Công thươnghướng dẫn thi hành Nghị định 202/2013/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý phân bón sẽchính thức có hiệu lực.

Tuy nhiên, nhiều nhà quản lý và DN cho rằng, vấn nạn phânbón giả, phân bón kém chất lượng sẽ khó giải quyết triệt để nếu không có sựthay đổi ở khâu thanh tra, xử lý. PHÂN TÍCH YẾU KÉM Nghị định 202 ra đời, thayvì quản lý theo danh mục phân bón sẽ được quản lý bằng luật chất lượng và hợpchuẩn, hợp quy. Trong quy định về hợp chuẩn, hợp quy, mỗi lô hàng cần được phântích, đánh giá đạt chỉ tiêu trước khi đưa ra thị trường. Tuy nhiên,theo các cán bộ thanh tra chuyên ngành nông nghiệp, hầu hết các sản phẩm phânbón trên thị trường hiện không có giấy chứng nhận chất lượng hàng hóa đi kèm.Việc thiếu giấy tờ này phổ biến đến nỗi các đơn vị chức năng giờ chỉ phạt hànhchính, vì coi là chuyện "thường ngày ở huyện". Lãnh đạo một DNSX phânbón lớn thuộc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) kiến nghị, Chính phủ nênquy định bắt buộc các DNSX phân bón phải tự trang bị 1 phòng phân tích đúngtiêu chuẩn để đánh giá chất lượng mỗi lô hàng của chính mình trước khi đưa rathị trường. Bởi chỉ khi có phòng thí nghiệm với các dụng cụ hiện đại, đội ngũcán bộ phân tích được đào tạo bài bản DN mới kịp thời kiểm tra chất lượngnguyên liệu để có số liệu tính toán, điều chỉnh phối liệu SX và kiểm tra chấtlượng từng công đoạn thật tốt, bảo đảm chắc chắn sản phẩm SX ra đạt mức chất lượngthiết kế. Nếu chỉ đi thuê phân tích như hiện nay, thời gian từ lúc lấy mẫu, đithuê đến khi có kết quả tối thiểu mất khoảng 20 ngày. Lúc đó, giả sử chất lượngkhông đạt thì hàng ngàn, thậm chí hàng chục ngàn tấn sản phẩm đã đến tận đồngruộng, liệu DN có thu hồi về xử lý hay tặc lưỡi bỏ qua? Vậy nhưng Nghị định 202và Thông tư 29 hướng dẫn vẫn cho phép DNSX phân bón không phải trang bị phòngphân tích mà có thể đi thuê hoặc hợp tác với những phòng phân tích đã được chỉđịnh. Với số lượng quá nhiều, trên 30 phòng phân tích được chỉ định nhưng thiếukiểm tra năng lực, lại trong tình trạng thiếu việc như hiện nay việc sinh tiêucực trong các kết là khó tránh khỏi. Chỉ vì chưa có phòng phân tích đủ trình độ,năng lực để trở thành trọng tài nên có thực tế dở khóc dở cười là một mẫu phânbón gửi 3 phòng phân tích cho ra 3 kết quả khác nhau, sai số lên tới hàng chụcphần trăm. Trong trường hợp này, cơ quan quản lý lúng túng không biết xử lýtheo hướng nào khi 3 phòng phân tích đều có chứng nhân pháp lý như nhau? Chọn kếtquả phân tích có lợi cho DN thì không sao, nhưng nếu có ý định xử phạt, lập tứcDN phân bón phản ứng và yêu cầu phúc tra theo quy định của Bộ KH-CN. Khi đó, DNcó quyền gửi mẫu tới phòng phân tích họ chỉ định và hầu hết kết quả lần phântích thứ 2 đều đạt theo chỉ tiêu công bố trên bao bì của DN, bởi hầu hết các DNphân bón hiện đều có một hoặc vài phòng phân tích “ruột” nào đó. THANH TRA “NONTAY” Chính sự nhùng nhằng, thiếu minh bạch ở khâu lấy mẫu, phân tích mà hiệncông tác thanh tra phân bón trên thị trường mục đích chính vẫn chỉ để xử phạthành chính, “phạt cho tồn tại”. Và có một thực tế là bộ phận không nhỏ lực lượngthanh tra chuyên ngành, quản lý thị trường hiện nay “non tay” không dám truytrách nhiệm đến cùng DN phân bón làm sai vì thiếu công vụ, chế tài, vừa khôngđược gì lại dễ bị DN kiện lại.

Thế nên dù có thanh tra hết năm này qua năm khác, hết đoànnày đến đoàn kia thực trạng SX-KD phân bón trên thị trường vẫn bát nháo, thậtgiả lẫn lộn. Các kết quả thanh tra phần lớn được cất kỹ trong mấy ngăn tủ mà ítkhi được công khai trên phương tiện thông tin đại chúng. Theo ông Trần Xuân Định,Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT), việc thanh, kiểm tra, xử lý vi phạmSXKD phân bón giờ càng trở nên bất cập hơn khi chồng chéo trong việc phân côngnhiệm vụ giữa 2 ngành công thương và nông nghiệp. Bộ Công thương được giao quảnlý từ A-Z phân vô cơ, theo Thông tư 29 của Bộ này, nó cũng bao gồm một loạt cácloại phân bón khác nữa, kể cả phân khoáng hữu cơ, các chất phụ gia, chất kíchthích, chất làm tăng hiệu suất… Và theo ngành dọc, Sở Công thương các tỉnh sẽchịu trách nhiệm quản lý, thanh tra, kiểm tra các cơ sở SX-KD những loại phânbón nói trên. Thế nhưng, tại các tỉnh có “bói” cũng không đủ cán bộ chuyên môncó hiểu biết tàm tạm về lĩnh vực này, vậy thanh kiểm tra cái gì khi không đủnguồn nhân lực. Trong khi thực tế các đại lí, cửa hàng và thậm chí cả DN đều vừabán hoặc SX cả phân vô cơ và hữu cơ. Nếu không có hướng dẫn chi tiết hoặc phốihợp chặt chẽ giữa 2 ngành công thương và nông nghiệp sẽ tạo ra lỗ hổng để DN vàđại lý lợi dụng nhằm trốn tránh, ngăn cản lực lượng chức năng kiểm tra, lấy mẫu,xử phạt.