VINACHEM

Từ nửa sau năm 2019, tăng trưởng sản lượng hóa chất trên thế giới đã chậm lại, đặc biệt là đối với những hóa chất cơ bản và hóa chất chuyên dụng được sử dụng để sản xuất các sản phẩm hàng hóa như sơn, hàng tiêu dùng lâu bền, xe ôtô, hàng điện tử.

Nhu cầu hóa chất tăng trưởng chậm lại trong năm 2019 là điềm báo trước cho tình trạng suy giảm chung đối với sản xuất công nghiệp thế giới vào đầu năm 2020. Tuy nhiên, tình trạng suy giảm này sẽ chỉ là ngắn hạn, phần lớn các chuyên gia kinh tế không cho rằng kinh tế thế giới sẽ bước vào thời kỳ suy thoái.

Bối cảnh kinh tế

Theo Oxford Economics - một trong những công ty dự báo và đánh giá kinh tế hàng đầu thế giới - tăng trưởng kinh tế thế giới có khả năng sẽ hồi phục trong nửa sau của năm 2020. Nhìn chung, Oxford Economics dự báo GDP toàn cầu sẽ tăng trung bình 2,5% trong năm nay và năm tới. Đây là mức tăng trưởng rất khiêm tốn so với những thập niên trước.

Công ty tư vấn Deloitte cũng dự báo, năm 2020 sản xuất công nghiệp sẽ hồi phục trên toàn cầu, nhưng sẽ tăng trưởng chậm lại tại Mỹ.

Ngày 16/1/2020, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Phó thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc đã ký Thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung giai đoạn đầu, tạm khép lại cuộc chiến thuế quan đầy tốn kém dài 18 tháng giữa hai nước. Tuy nhiên, các nhà đầu tư đón nhận tin tức này một cách lạc quan thận trọng bởi có nhiều lỗ hổng trong thỏa thuận khiến tương lai của nó không thực sự ổn định. Thỏa thuận mới không giải quyết được các vấn đề kinh tế cốt lõi dẫn đến xung đột thương mại, không loại bỏ hoàn toàn thuế quan đã làm chậm nền kinh tế toàn cầu và đặt ra các mục tiêu khó đạt được. Các tranh chấp chắc chắn sẽ nảy sinh về những vấn đề cụ thể của thỏa thuận, đáng chú ý nhất là khối lượng hàng hóa mà Trung Quốc cam kết sẽ nhập khẩu từ Mỹ. Các cơ chế thực thi sẽ được hai bên giải quyết trong các vòng đàm phán tiếp theo. Nhưng nếu điều đó không hiệu quả, Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer đã chỉ ra rằng, Mỹ có thể áp đặt lại thuế quan đối với Trung Quốc.

Tuy hiện giờ phần dễ nhất của tranh chấp thương mại Mỹ - Trung đã trở thành quá khứ. Nhưng phần khó nhất sắp bắt đầu sẽ bao gồm các vấn đề lâu dài liên quan đến vi phạm sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ bắt buộc của Trung Quốc, cũng như trợ cấp cho các ngành công nghiệp Trung Quốc.

Đối với công nghiệp hóa chất, các hiệp định thương mại liên quan đến chuỗi cung ứng hóa chất sẽ chỉ được ký kết muộn hơn vào các giai đoạn sau.

Ngoài các giao dịch thương mại, các công ty hóa chất Mỹ cũng đang theo dõi xem Trung Quốc có giảm tốc độ xây dựng các cơ sở sản xuất của mình hay không.

Công nghiệp hóa chất Mỹ

Theo Hội đồng Hóa học Mỹ (ACC), tăng trưởng kinh tế tại Mỹ trong năm 2020 sẽ chậm hơn 1,8% so với năm 2019. Điều đó có nghĩa là các nhà sản xuất hóa chất tại Mỹ sẽ phải đối mặt với một năm rất khó khăn. Nhu cầu hóa chất của ngành sản xuất xe ôtô sẽ không tăng hoặc giảm nhẹ, nhưng nhu cầu hóa chất cho lĩnh vực xây dựng nhà sẽ tăng nhờ tình hình việc làm và thu nhập tốt hơn sẽ thúc đẩy nhu cầu xây mới và tân trang nhà cửa.

Nhìn chung, ACC dự báo tăng trưởng sản lượng hóa chất của Mỹ trong năm nay sẽ giảm xuống 0,4% so với mức 0,6% của năm 2019. Nhưng thời kỳ tạm lắng này có khả năng sẽ kết thúc vào năm 2021 nhờ sự phát triển mạnh mẽ của sản xuất khí đá phiến tại Mỹ với những lợi thế về chi phí cho ngành hóa chất tại đây.

Trong khi đó, các công ty Mỹ hiện đã có những công cụ mới như tự động hóa và trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ cắt giảm chi phí, bảo toàn lợi nhuận.

Nhưng để có thể quay trở lại thời kỳ tăng trưởng mạnh hơn, sản xuất hóa chất tại Mỹ cũng cần sự gia tăng mạnh của nhu cầu nguyên liệu và thiết bị ở các ngành sản xuất công nghiệp khác. Điều đó đòi hỏi phải có những hợp đồng thương mại dài hạn và bảo đảm, đặc biệt là với Trung Quốc.

Người tiêu dùng Mỹ luôn sẵn sàng chi tiêu, mua sắm hàng hóa, nhờ đó thúc đẩy nhu cầu đối với các sản phẩm công nghiệp, tuy nhiên thuế nhập khẩu tăng trong thời gian qua đã khiến cho giá cả tăng mạnh. Nhiều người hiện đang chờ đợi cho đến khi giá giảm về mức bình thường như thời kỳ trước.

Công ty Deloitte không cho rằng những gì tồi tệ nhất đã qua đi và công nghiệp hóa chất Mỹ sẽ phải mất một thời gian để giải quyết vấn đề dư thừa công suất. Nhưng nhìn chung Deloitte cũng có tầm nhìn tích cực về triển vọng trong năm 2020 của sản xuất hóa chất tại Mỹ.

Công nghiệp hóa chất châu Âu

Theo đánh giá của Hội đồng công nghiệp hóa chất châu âu (CEFIC), sản xuất hóa chất tại châu âu sẽ không tăng trưởng trong năm 2020, sau khi đã giảm 1% trong năm 2019. Lĩnh vực sản xuất hóa chất của châu lục này đã phải chịu những tác động nặng nề của sự suy giảm kinh tế toàn cầu cũng như xu hướng tăng trưởng yếu của sản xuất công nghiệp nói chung.

Một trong những mối lo lớn là tăng trưởng kinh tế đang yếu đi tại Đức - một thời gian dài trước đây đã là đầu tàu kinh tế của khu vực châu âu. Sự suy yếu của kinh tế Đức có thể dẫn đến tác động dây chuyền đối với toàn châu lục.

Năm 2019, sản xuất hóa chất công nghiệp của Đức đã giảm 7,5% so với năm 2018 và theo Hiệp hội công nghiệp hóa chất Đức (VCI) sẽ chỉ tăng trưởng 0,5 % trong năm 2020. VCI là tổ chức đại diện cho 1700 công ty hóa chất Đức với số người làm việc tổng cộng lên đến 460.000 người.

VCI cho biết, các công ty hóa chất Đức đã phải vất vả vật lộn khi sự chậm lại của tăng trưởng kinh tế toàn cầu càng thêm trầm trọng do những tranh chấp thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Một trong những hậu quả của tình trạng này là sự suy giảm của sản xuất xe ôtô tại Đức - thị trường lớn nhất của châu âu và thị trường quan trọng hàng đầu của các công ty hóa chất trong châu lục. Nhìn từ góc độ toàn cầu, năm 2019 ngành sản xuất xe ôtô của Đức đã sản xuất ít hơn 4 triệu xe so với năm 2018 và trong ít nhất 4 năm tới sẽ không thể trở về mức sản lượng đỉnh cao đã đạt được năm 2017 là 84,4 triệu xe.

Trong khi đó, quá trình Brexit của nước Anh có khả năng sẽ mang lại những tác động bất lợi trước mắt đối với công nghiệp hóa chất châu âu. Cuộc ly hôn giữa Anh và EU sẽ dẫn đến những hạn mức thuế quan mới cũng như sự chậm trễ khi vận chuyển hàng hóa qua biên giới Anh - EU và những yếu tố không chắc chắn liên quan đến việc đáp ứng các quy định về hóa chất của EU. Những yếu tố đó có thể khiến cho một số công ty rút các cơ sở hoạt động của mình ra khỏi Anh và chuyển đến EU. Về trung hạn, câu hỏi lớn nhất hiện nay là liệu các công ty có tiếp tục đầu tư vào Anh hay không?

Nhưng giữa những lo ngại đó cũng nổi lên những dấu hiệu tích cực đối với công nghiệp hóa chất châu âu, ví dụ những chỉ số kinh tế mới đây cho thấy một trong những thị trường chính của ngành hóa chất là lĩnh vực xây dựng sẽ tăng trưởng trong năm nay.

Trong thời kỳ cung vượt cầu đối với các sản phẩm hóa dầu cơ bản trên toàn cầu, các công ty hóa chất cũng nhận thấy cơ hội cho các nhà máy crăcking etylen tại châu âu. Đây là những nhà máy có tuổi thọ hoạt động dài hơn các cơ sở tương tự ở các khu vực khác trên thế giới, vì vậy phần lớn những nhà máy crăcking này đã được khấu hao hết. Trong khi đó, một số công ty châu âu đang tiến hành cắt giảm chi phí nguyên liệu bằng cách nhập khẩu khí thiên nhiên giá thấp, dẫn xuất từ khí đá phiến của Mỹ. Với chiến lược này, công ty Ineos của Anh đang xây dựng một nhà máy crăcking tại Antwerp (Bỉ), đây là nhà máy crăcking mới đầu tiên của châu âu kể từ 20 năm nay.

Công nghiệp hóa chất châu Á

Tăng trưởng kinh tế chậm lại của Trung Quốc - với tốc độ tăng trưởng 6% trong quý III/2019, thấp nhất trong một thập niên nay - đã làm giảm nhu cầu đối với hóa chất.

Trong quá trình tranh chấp thương mại Mỹ - Trung vừa qua, hóa chất và các sản phẩm khác đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi mức thuế tăng lên đến 25% sau một số vòng tăng thuế và trả đũa lẫn nhau giữa hai cường quốc.

Nay cả hai bên đều đã nhận thấy những tác động của chiến tranh thương mại. Từ tháng 1 đến tháng 10/2019, xuất khẩu hóa chất của Mỹ sang Trung Quốc đạt 13,3 tỷ USD, giảm 3% so với cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, xuất khẩu hóa chất của Trung Quốc sang Mỹ giảm mạnh hơn 20%, chỉ còn 14,1 tỷ USD.

Tuy nhiên, bất chấp những bất ổn do nền kinh tế tăng trưởng chậm lại và chiến tranh thương mại với Mỹ, công nghiệp hóa chất Trung Quốc có những lý do để hy vọng vào một năm 2020 tốt đẹp hơn. Đặc biệt, thỏa thuận đình chiến mà hai bên đã đạt được vào tháng 12/2019 và việc ký thỏa thuận thương mại giai đoạn đầu vào tháng 1/2020 là những yếu tố quan trọng sẽ dẫn đến những thay đổi tích cực đối với năm 2020.

Mặt khác, trong bối cảnh những nỗ lực của chính phủ nhằm đóng cửa những nhà máy gây ô nhiễm lớn, giá nhiều hóa chất ở Trung Quốc đã tăng mạnh. Nhờ đó, phần lớn các công ty hóa chất quy mô lớn tại đây sẽ được hưởng lợi nhuận tốt trong những năm tới.

Hơn nữa, sản xuất hóa chất của Trung Quốc có triển vọng sẽ hồi phục. Theo Cục Thống kê Trung Quốc, sản lượng hóa chất công nghiệp của quốc gia này trong tháng 11/2019 đã tăng 7,9% so với cùng kỳ năm trước, cao hơn mức tăng trưởng 4,4% của cả năm 2019.

Một niềm an ủi đối với Trung Quốc trong chiến tranh thương mại là một số công ty hóa chất nước ngoài đang đầu tư sản xuất hóa chất tại đây nhằm tránh các mức thuế cao. Xu hướng này được hỗ trợ nhờ những nỗ lực của chính phủ tiếp tục mở cửa thị trường Trung Quốc. Các tập đoàn hóa chất lớn như BASF, Exxon Mobil, Sabic đã ký các hợp đồng nhiều tỷ USD với mục đích phát triển các nhà máy hóa chất 100% vốn nước ngoài ở đây.

Công nghiệp hóa chất Trung Đông

Ngày 11/12/2019, cổ phiếu Công ty dầu mỏ Saudi Aramco của Arập Xê-út cuối cùng đã được niêm yết trên thị trường chứng khoán. Mức tăng giá cổ phiếu trong ngày đầu lên sàn đã đẩy giá trị vốn hóa của Công ty lên 1.880 tỷ USD, vượt qua mức vốn hóa của những “gã khổng lồ” như Apple hay Microsoft. Đợt niêm yết này là tâm điểm trong kế hoạch của chính phủ Arập Xê-út nhằm mục đích hiện đại hóa nền kinh tế bằng cách sử dụng vốn cho những lĩnh vực tăng trưởng cao, rút dần ra khỏi lĩnh vực dầu khí.

Một trong những lĩnh vực đích của kế hoạch đó là sản xuất hóa chất. Công ty Aramco đã công bố những dự án mới trên khắp thế giới như một phần của mục tiêu sử dụng 100 tỷ USD vốn đầu tư trong công nghiệp. Hơn nữa, Công ty cũng đang mua lại các bộ phận sản xuất kinh doanh của hai nhà sản xuất hóa chất lớn nhất thế giới là Công ty Sabic của Arập Xê-út và Công ty Reliance của ấn Độ.

Bốn dự án lớn mà Công ty Aramco đang lập kế hoạch là:

- Nhà máy etylen với vốn đầu tư 6 tỷ USD tại chi nhánh S-Oil ở Hàn Quốc

- Nhà máy etylen và các chất thơm với vốn đầu tư 8 tỷ USD tại chi nhánh ở Mỹ

- Tổ hợp hóa dầu 9 tỷ USD tại Arập Xê-út, liên doanh với Tập đoàn Total

- Tổ hợp lọc hóa dầu 44 tỷ USD tại ấn Độ, liên doanh với Công ty Oil Indian và các đối tác khác.

Năm 2018, Aramco đạt thu nhập 356 tỷ USD với sản lượng 11,6 thùng dầu. Công suất hóa chất năm 2018 của Công ty đạt 16,7 triệu tấn, dự kiến sẽ đạt 22,7 triệu tấn vào năm 2020.

Thế Nghĩa

Theo Chemical & Engineering News, 1/2020