VINACHEM

Sản xuất và thuơng mại amoniăc trên thế giới

Amoniăc là nguyên liệu quan trọng trong sản xuất phân bón và một trong những hợp chất tổng hợp được sản xuất với sản lượng hàng năm lớn nhất trên thế giới. Khoảng 80% sản lượng amoniăc được sử dụng để sản xuất các loại phân đạm.

Theo Hiệp hội phân bón quốc tế IFA, công suất amoniăc toàn cầu năm 2015 đạt khoảng 220 triệu tấn. Các chuyên gia IFA dự báo công suất amoniăc toàn cầu trong năm 2016 sẽ tăng 5% so với năm trước và đạt 232 triệu tấn.

Trên thực tế, sản lượng amoniăc toàn cầu đã tăng liên tục trong nhiều năm qua để đáp ứng nhu cầu phân bón của ngành nông nghiệp thế giới.

Khoảng 12% sản lượng amoniăc toàn cầu được giao dịch hàng năm trên thị trường quốc tế. Theo các ước tính sơ bộ, thương mại amoniăc toàn cầu trong năm 2015 đã giảm xuống 17,9 triệu tấn - đây là năm giảm thứ tư liên tiếp kể từ khi khối lượng thương mại này đạt mức kỷ lục 19,6 triệu tấn vào năm 2011. Năm 2016, các chuyên gia kinh tế dự báo thương mại amoniăc toàn cầu sẽ hồi phục nhẹ lên 18,1 triệu tấn, mặc dù một số nhà máy mới với mục tiêu thay thế nhập khẩu đã được xây dựng và sắp đi vào vận hành.

Những dự án sản xuất mới

Năm 2016 đã được dự báo sẽ là một năm đầy thách thức đối với thị trường amoniăc toàn cầu trong bối cảnh một số nhà máy mới sẽ đi vào vận hành trong năm tại Mỹ, Nga và một số nước châu á. Tổng cộng, có hơn 10 dự án amoniăc độc lập và kết hợp đang được hoàn thành và theo kế hoạch sẽ đi vào vận hành cuối năm nay.

Tại Mỹ, 4 dự án (của Công ty CF Industries tại Nam Louisiana và Iowa, dự án của Công ty Dyno/Nobel/Incitec tại Waggaman và Công ty LSB Industries tại El Dorado) sẽ tạo ra nguồn cung amoniăc bổ sung với 1,3 triệu tấn/năm, thay thế cho nhập khẩu. Công suất amoniăc mới ở Mỹ sẽ buộc một số nhà cung ứng hiện tại rút ra khỏi thị trường amoniăc lớn nhất thế giới này và buộc các công ty xuất khẩu amoniăc tại quốc đảo Trinidad - quốc gia xuất khẩu amoniăc và metanol lớn nhất thế giới hiện nay - phải tìm kiếm các thị trường xuất khẩu mới.

Tại Nga, Công ty Acron sẽ đưa vào vận hành nhà máy amoniăc độc lập với công suất 700.000 tấn/năm tại Veliky Novgorod. So với các nhà máy amoniăc khác nằm sâu trong đất liền, nhà máy này có lợi thế về giao thông đường sắt, có thể vận chuyển sản phẩm thuận tiện đến các cảng ở Biển Baltic, nhờ đó chi phí vận chuyển thấp hơn. Nhà máy hiện đã được hoàn thành về mặt xây dựng và đang chuẩn bị chạy thử cũng như tiến hành điều chỉnh các đợt cuối. Theo các nhà phân tích thị trường, một phần sản lượng của nhà máy sẽ được tiêu thụ trên thị trường nội địa, nhưng phần lớn sản lượng sẽ được xuất khẩu thông qua những hợp đồng dài hạn với một số khách hàng lớn.

Tại châu Á, 4 nhà máy amoniac mới (nhà máy Shahjalal tại Băng-la-đét, Matix tại ấn Độ, Pusri tại Inđônêxia và Samur/Petronas tại Malayxia) sẽ bổ sung tổng cộng 2,4 triệu tấn/năm vào công suất amoniăc hiện tại, nhưng phần lớn sản lượng amoniăc của các nhà máy này sẽ được tiêu thụ nội bộ để sản xuất urê trong các tổ hợp sản xuất hóa chất đã có.

Mặt khác, động lực cho sự tăng trưởng của thương mại amoniăc trong năm 2016 sẽ là nhu cầu gia tăng của các nhà máy cuối dòng, đặc biệt là ở Marốc, nơi mà 4 nhà máy tạo hạt phốtphat/NPK của Công ty OCP đã và đang chuẩn bị được đưa vào vận hành. Nhà máy đầu tiên trong số này là JPH-1 đã được đưa vào vận hành từ năm 2015 theo 3 giai đoạn khác nhau và theo kế hoạch sẽ tăng dần công suất trong năm 2016. Công ty oCP cũng dự tính sẽ đưa nhà máy phốtphat JPH-2 vào vận hành trong năm nay. Nhưng khác với nhà máy JPH-1, toàn bộ tổ hợp nhà máy JPH-2 sẽ được đưa vào vận hành cùng một lúc nhằm đạt sản lượng thương mại ngay trong quý 3-2016. Ngoài ra, Công ty OCP đã xác nhận kế hoạch đưa nhà máy JPH-3 vào vận hành cuối năm nay và đưa nhà máy JPH-4 vào vận hành từ tháng 6-2017.

Tại Thổ Nhĩ Kỳ, dự án sản xuất các hợp chất nitrat mới tại Bagfas đã được đưa vào vận hành cuối năm 2015 và trở thành một trong những động lực quan trọng cho nhu cầu nhập khẩu amoniăc của quốc gia này.

Những dự án sản xuất amoni nitrat bậc chất lượng thuốc nổ tại Ai-Cập và ôxtrâylia dự kiến cũng sẽ tiếp thêm động lực cho nhu cầu amoniăc trên thế giới. Tháng 4/2016, nhà máy amoni nitrat của Công ty Yara tại Pilbara (Ôxtrâylia) đã được đưa vào vận hành và chạy thử với kế hoạch sẽ hoạt động hết công suất vào cuối năm nay, nhờ đó lượng amoniăc xuất khẩu của Ôxtrâylia sẽ giảm khoảng 140.000 tấn/ năm.

Tổng cộng, trên toàn thế giới có khoảng 9,97 triệu tấn công suất NHư3ư được đưa vào vận hành trong năm 2016. Trong số đó, riêng các dự án tại Mỹ đã chiếm 3 triệu tấn, các dự án tại iran chiếm 1,3 triệu tấn. Tại Inđônêxia, dự án Palembang của Công ty Pusri2B với công suất 660.000 tấn NH₃/năm sẽ tạo ra dư thừa nguồn cung NH3 ở nước này là 125.000 tấn /năm.

Thách thức cung vượt cầu

Nhìn chung, các dự án amoniăc hiện nay trên thế giới bổ sung vào nguồn cung amoniăc những khối lượng sản phẩm lớn hơn so với dự báo về tăng trưởng nhu cầu trong năm nay, vì vậy thị trường amoniăc toàn cầu đang trở thành cung vượt cầu. Trong bối cảnh nguồn cung gia tăng như vậy, giá amoniăc sẽ phải chịu áp lực giảm, nhất là khi triển vọng kinh tế thế giới vẫn tương đối ảm đạm và không thể đáp ứng những thách thức của tình trạng mất cân đối cung cầu trong thương mại amoniăc toàn cầu.

Sản lượng amoniăc nội địa của Mỹ gia tăng sẽ giúp quốc gia này giảm nhập khẩu, đặc biệt là từ Trinidad và các nước Liên Xô cũ. Để bù lại thị phần đã mất ở Mỹ, các nhà sản xuất amoniăc tại Trinidad sẽ phải tìm kiếm các thị trường thay thế, rất có khả năng là ở châu Âu, Bắc Phi và châu á.

Trong quý I/2016, các nhà quan sát đã nhận thấy những hoạt động vận chuyển amoniăc gia tăng qua hai bờ Đại Tây Dương. Những chuyến vận chuyển amoniăc nhộn nhịp nhất đã diễn ra từ cảng Point Lisas của Trinidad đến Bỉ, Marốc và Thụy Điển. Từ đầu năm 2016, một số chuyến tàu chở amoniăc xuất phát tại Trinidad đã cập cảng phía đông Đại Tây Dương.

Trong thời gian đó, một số chuyến tàu khác đã vận chuyển amoniăc từ nhà máy Donaldsonvile ở Louisiana (Mỹ) đến Bỉ và Marốc. Amoniăc cũng được vận chuyển từ Aratu (Braxin) đến Nam Phi và ấn Độ.

Về ngắn hạn, giá amoniăc có thể phục hồi một phần nhờ nhu cầu trước mắt khá cao, đặc biệt là nhu cầu nhập khẩu từ Bỉ, nơi mà nhà máy amoniăc của Công ty BASF tại Antwerp đang phải tạm dừng hoạt động để sửa chữa. Hơn nữa, nguồn cung từ Trung Đông và Anh cũng đang thấp hơn do một số nhà máy amoniăc tạm ngừng vận hành để bảo dưỡng định kỳ. Tuy nhiên, tiềm năng tăng giá đối với amoniăc sẽ chỉ giới hạn ở mức nhất định.

Trong nửa sau năm 2016, giá amoniăc trên thị trường thế giới có khả năng sẽ suy yếu khi các nhà máy mới tại Nga và Mỹ đi vào vận hành, dẫn đến dư thừa nguồn cung trên thị trường.