VINACHEM

Dịch COVID-19 bùng phát trên toàn cầu đã dẫn đến những tác động lớn, chưa có tiền lệ đối với thị trường axit axetic. Trong thời gian đầu của dịch, các biện pháp phong tỏa và tạm ngừng sản xuất đã dẫn đến  những đợt sốc với nhu cầu sản phẩm axit axetic sụt giảm mạnh trên tất cả các lĩnh vực, vì vậy tổng giá trị thị trường năm 2020 chỉ đạt 6,90 tỉ USD. Nhưng nhờ động lực tăng trưởng mới là nhu cầu đối với các chất khử trùng nhằm ngăn ngừa sự lan truyền của virut corona, thị trường axit axetic toàn cầu năm 2021 đã hồi phục nhẹ, đạt 7,29 tỉ USD.

Trong tương lai, nhờ nhu cầu tiêu thụ tiếp tục duy trì và gia tăng, giá trị thị trường axit axetic toàn cầu được dự báo sẽ đạt đến 10,54 tỉ USD vào năm 2028 với tốc độ tăng trưởng trung bình 5,4%/năm. 

Nhìn chung sự phát triển và nhu cầu ngày càng tăng ở nhiều ngành ứng dụng như sơn và chất phủ, chất kết dính và chất bịt kín, may mặc,... sẽ là những động lực hỗ trợ sự tăng trưởng của thị trường axit axetic toàn cầu trong thập niên tới. 

Ảnh hưởng của dịch COVID-19

Trong những năm đầu bùng phát của dịch, nhiều nhà máy công nghiệp trên khắp thế giới đã phải giảm sản lượng hoặc đóng cửa tạm thời, nhu cầu đối với những nguyên liệu thiết yếu như axit axetic đã giảm mạnh, dẫn đến sự thu nhỏ của thị trường.

Mặt khác, sự lan truyền nhanh của virut corona khiến cho hệ thống y tế toàn cầu phải đối mặt với những thách thức lớn trong điều trị nhiều nhóm bệnh nhân khác nhau. Nhiều thành phố, nhiều bệnh viện đã phải áp dụng các quy định vệ sinh chặt chẽ nhằm ngăn chặn sự lây lan của virut. Trong bối cảnh đó, những ích lợi tiềm năng, khả năng diệt khuẩn và sự sẵn có của axit axetic đã khiến cho sản phẩm này trở thành công cụ hỗ trợ hữu ích để phòng chống COVID-19, tiêu thụ axit axetic cho mục đích diệt khuẩn và làm vệ sinh đã tăng mạnh.

Xu hướng thị trường mới

Sự thâm nhập ngày càng tăng của các dung môi este trong ngành sơn

Trong lĩnh vực sản xuất sơn công nghiệp, axit axetic được sử dụng để tạo ra các loại este làm dung môi cho sơn, dung môi pha loãng sơn, mực in và các loại chất phủ. Ngoài ra, các ete axetat còn được dùng để sản xuất các dung dịch tẩy sơn, dung môi tẩy sơn acrylic, véc-ni, chất tẩy gỗ…

Các dung môi este đang được sử dụng ngày càng nhiều trong ngành sơn nhờ các tính chất xuất sắc như tốc độ bay hơi cao, hoạt tính dung môi mạnh, độ tan đối với nhựa bọc phủ, khả năng giải phóng dung môi,... Những tính chất này được áp dụng trong nhiều sản phẩm sơn khác nhau cho các ngành sản xuất xe ôtô, xây dựng cơ sở hạ tầng và các ứng dụng công nghiệp khác.

Sơn được sản xuất với dung môi este có những ưu điểm như thân thiện môi trường, độ bền chống nhiệt độ cao, độ bền chống hóa chất, tuổi thọ của lớp màng sơn, độ bền cơ học, độ đàn hồi, độ bền chống cọ sát. Nhu cầu tiêu thụ sơn tăng cao đang tiếp tục kéo theo sự tăng trưởng của thị trường dung môi este và cùng với đó là thị trường axit axetic.  
Những động lực phát triển của thị trường 

Sự tăng trưởng nhanh của ngành dệt may và bao bì 

Axit axetic thường được sử dụng trong ngành dệt may cho mục đích nhuộm. Bên cạnh đó, axit axetic cũng được sử dụng trong ngành sản xuất bao bì để sản xuất màng mỏng xenlulozơ axetat và sản xuất polyvinyl axetat cho keo dán gỗ cũng như sợi và vải tổng hợp. 

Ngành dệt may và sản xuất bao bì tại các nước phát triển cũng như đang phát triển đã tăng trưởng nhanh trong những năm qua. Chỉ riêng tại Ấn Độ, thị trường dệt may đã đạt giá trị 100 tỉ USD trong năm 2019. 

Đổi mới công nghệ

Đổi mới công nghệ có thể trở thành cơ hội tăng trưởng quan trọng cho thị trường axit axetic. Các công ty hàng đầu trong lĩnh vực sản xuất axit axetic đang tập trung vào các hoạt động nghiên cứu và triển khai với mục đích đưa ra thị trường những sản phẩm mới. Ví dụ, tháng 6-2020 Công ty AkzoNobel đã đưa ra sản phẩm sơn lót bảo vệ chống gỉ loại mới. Loại sơn này có thể bảo vệ các thiết bị từ bể bơi cho đến các thiết bị sản xuất trong nhà máy hóa chất và các bộ phận hoạt động trong môi trường độ ẩm cao hoặc ăn mòn cao.

Nhu cầu ngày càng tăng đối với VAM và PTA

Một nửa sản lượng axit axetic trên thế giới được sử dụng để sản xuất monome vinyl axetat (VAM).  Ngày nay, nhu cầu tiêu thụ các dung môi như VAM trong các ứng dụng công nghiệp như sơn và chất phủ, chất kết dính và chất bịt kín đang ngày càng tăng. 

VAM là sản phẩm trung gian trong sản xuất nhựa và polyme cho sơn, chất kết dính, màng mỏng, vải và các sản phẩm khác. VAM được sử dụng trong nhựa màng chắn để sản xuất chai chất dẻo, nó cũng được ứng dụng trong các chất kết dính nhờ tính chất kết dính tốt với các loại nền khác nhau như gỗ, giấy, kim loại, màng chất dẻo. Sự tăng trưởng của những ngành nêu trên đang thúc đẩy sự tăng trưởng của nhu cầu VAM. 

Lĩnh vực ứng dụng tăng trưởng nhanh nhất hiện nay của VAM là sản xuất etylen vinyl alcohol để sử dụng làm nhựa màng chắn trong bao bì thực phẩm, bình xăng và các polyme kỹ thuật khác. Hơn nữa, một số dẫn xuất VAM như các đồng trùng hợp vinyl clorua-vinyl axetat được ứng dụng trong sản xuất chất kết dính và chất bịt kín. Những đột phá công nghệ với mục đích phát triển các polyme và sản phẩm khác từ nguyên liệu VAM đang giúp gia tăng mạnh nhu cầu VAM. 

Khoảng 20% sản lượng axit axetic hàng năm trên thế giới được sử dụng để sản xuất axit terephthalic (TPA), nguyên liệu cho sản xuất polyeste. Nhu cầu polyeste ngày càng tăng trong ngành dệt may và bao bì đang kéo theo mức tiêu thụ PTA cao hơn.

Nhìn chung, nhu cầu tiêu thụ cao hơn đối với VAM và PTA đang góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng của thị trường axit axetic.
Những yếu tố cản trở tăng trưởng 

Nếu không được sử dụng một cách an toàn và thích hợp, axit axetic có thể trở thành hóa chất nguy hiểm. Đây là chất có tính ăn mòn cao đối với da và mắt người, vì vậy phải được thao tác một cách cẩn thận. Axit axetic cũng làm hại cơ quan nội tạng nếu nuốt hoặc hít phải. Hơn nữa, nhận thức ngày càng tăng của người tiêu dùng về các tác động nguy hiểm của hóa chất có thể cản trở việc chấp nhận axit axetic, qua đó cản trở sự tăng trưởng của thị trường. Bên cạnh đó, thị trường VAM là thị trường đã chín muồi và đang thể hiện xu hướng tăng trưởng chậm hoặc giảm, trong khi đây là lĩnh vực ứng dụng quan trọng đối với axit axetic. Sự suy giảm của thị trường VAM có thể ảnh hưởng và cản trở sự tăng trưởng của thị trường axit axetic.

Các lĩnh vực ứng dụng

Dựa trên các ứng dụng, thị trường axit axetic được chia thành các phân khúc như VAM, PTA, dung môi este, axetic anhydrit,...
Phân khúc VAM chiếm thị phần lớn nhất trên thị trường axit axetic do nhu cầu VAM ngày càng tăng trong nhiều ứng dụng công nghiệp như sơn và chất bọc phủ, giấy, chất kết dính và chất bịt kín, dệt may. Nhu cầu ngày càng tăng từ các ngành công nghiệp khác nhau như sản xuất xe ôtô, giấy, xây dựng đang có tác động đáng kể đến sự tăng trưởng của thị trường VAM và axit axetic.

PTA được sử dụng trong sản xuất các polyeste như chai PET, sợi PE, màng mỏng PE, tiếp theo được sử dụng trong ngành dệt may, sản xuất bao bì thực phẩm và đồ uống. Dân số ngày càng tăng trên thế giới đã làm tăng nhu cầu thực phẩm và đồ uống, kéo theo nhu cầu tiêu thụ bao bì PE ở mức cao. 

Bên cạnh đó, axetic anhydrit được ứng dụng chủ yếu như tác nhân acetyl hóa trong các phản ứng hóa học. Axetic anhydrit cũng được sử dụng làm nguyên liệu cho sản xuất aspirin và acetaminophen trong ngành dược phẩm đang ngày càng phát triển.  

Các khu vực thị trường

Thị trường axit axetic tại Châu Á-Thái Bình Dương đạt giá trị 3,73 tỉ USD vào năm 2020 và dự kiến sẽ chiếm thị phần lớn nhất trên thị trường toàn cầu. Axit axetic là nguyên liệu quan trọng để sản xuất polyme trong nhiều ngành công nghiệp ở Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ. Trung Quốc là quốc gia sản xuất axit axetic hàng đầu thế giới, chính phủ nước này đang thực hiện các kế hoạch đầu tư mới để cải thiện năng suất và hỗ trợ sự tăng trưởng thị trường trong nước cũng như triển khai các dự án khác ở Ấn Độ và Nhật Bản. Theo Công ty tư vấn thị trường Chemical Market Associates, nhu cầu axit axetic tại Trung Quốc đạt trung bình 400.000 tấn/năm. 

Thị trường axit axetic Bắc Mỹ có triển vọng sẽ tăng trưởng thuận lợi cho đến năm 2028. Sự tăng trưởng của công nghiệp hóa chất và nhu cầu ngày càng tăng từ các lĩnh vực sử dụng như xây dựng và dệt may đang thúc đẩy tiêu thụ axit axetic trong nhiều ứng dụng khác nhau. Những kế hoạch tăng cường đầu tư và mở rộng sản xuất của các công ty lớn như Celanese và BP đang kéo theo sự tăng trưởng của thị trường axit axetic trong khu vực. Cùng với đó, lối sống mới và thu nhập khả dụng của người tiêu dùng đang thúc đẩy sự gia tăng các hoạt động xây dựng và sự tăng trưởng của ngành dệt may, góp phần giúp thị trường axit axetic Bắc Mỹ tăng trưởng mạnh.

Thị trường axit axetic châu âu được dự báo sẽ đạt tốc độ tăng trưởng cao trong thời gian từ nay cho đến năm 2028 nhờ sự gia tăng nhu cầu ở các lĩnh vực sử dụng cũng như nhu cầu nhập khẩu. Vào thời điểm cuối năm 2021, nhu cầu cao khiến cho các nhà sản xuất ở châu âu tăng giá bán axit axetic lên 63 Euro/tấn. Tại châu âu, axit axetic được sản xuất chủ yếu bằng phương pháp cacbonyl hóa metanol. 

Thị trường axit axetic tại châu Mỹ La tinh và khu vực Trung Đông - châu Phi có triển vọng sẽ đạt tốc độ tăng trưởng tốt trong thời gian từ nay cho đến năm 2028 nhờ sự phát triển của các ngành công nghiệp như xây dựng, dệt may,... Braxin là một trong những quốc gia chính góp phần thúc đẩy nhu cầu tiêu thụ axit axetic ở mức cao tại châu Mỹ La tinh. Tại khu vực Trung Đông - châu Phi, quá trình công nghiệp hóa và thu nhập khả dụng tăng cao của người tiêu dùng đang thúc đẩy sự phát triển của ngành xây dựng, kéo theo  nhu cầu về VAM – nguyên liệu quan trọng trong sản xuất chất kết dính và chất bịt kín - và qua đó hỗ trợ sự tăng trưởng của thị trường axit axetic. 

Bản tin Công nghiệp Hóa chất số 3/2022