VINACHEM

Theo đánh giá của các chuyên gia, sở dĩ phân bón giả, phân bón kém chất lượng có đất sống là ngoài việc quá nhiều cơ sở, doanh nghiệp (DN) được cấp giấy phép sản xuất, kinh doanh. Ngoài ra, còn phải kể đến sự thông đồng giữa cơ quan kiểm nghiệm và nhà sản xuất.

Có sự thông đồng

Ông Nguyễn Hạc Thuý - Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho rằng: “Sở dĩ phân bón giả, phân bón kém chất lượng có đất sống bởi nguyên nhân một phần từ đường dây bảo kê. Ví dụ, phòng thí nghiệm là nơi người ta tin nhất thì lại có hiện tượng bảo kê cho sản phẩm kém chất lượng, có hiện tượng chứng nhận phân bón giả thành phân bón thật, khi bị truy tới cùng thì đổ lỗi cho thiết bị lạc hậu, lỗi thời…Thậm chí có địa phương, phân bón giả được bộ phận quản lý thị trường bao che, đổi mẫu vi phạm. Lợi nhuận từ sản xuất phân bón giả là rất lớn, nó đủ sức mua chuộc lòng tham của mỗi con người”.

Còn từ TP Hồ Chí Minh, TS Nguyễn Đăng Nghĩa, chuyên gia nông nghiệp đã có bức tâm thư gửi lãnh đạo Đảng, Nhà nước; các đại biểu Quốc hội và Ban 389 liên quan đến nạn phân bón giả vẫn đeo bám nông dân Việt Nam. Trong bức tâm thư này, TS Nghĩa đã trích dẫn khá nhiều số liệu được các cơ quan truyền thông đăng tải để dẫn chứng có sự thông nhau giữa một số cấp có thẩm quyền với nhà sản xuất để cho ra đời những loại phân bón giả.

Thực ra, những ý kiến trên của hai chuyên gia đều có cơ sở. Trong công văn số 1574/TT-QLCL của Cục Trồng trọt báo cáo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát về việc hoạt động chứng nhận hợp quy phân bón của Trung tâm khảo nghiệm phân bón vùng Nam Bộ (TTKNPB- VNB) ngày 21/9/2015 có kết luận: “Cục Trồng trọt nhận được thông tin phản ánh của một số Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ở tỉnh phía Nam trao đổi về việc Trung tâm (TT) này cấp giấy chứng nhận hợp quy cho sản phẩm phân bón khi chưa được chỉ định là tổ chức chứng nhận chất lượng cấp trước ngày 19/11/2102. Qua rà soát, kiểm tra cho thấy TT đã cấp chứng chỉ hợp quy cho sản phẩm phân bón khi chưa được sự đồng ý của Cục Trồng trọt là trái với quy định”. Vì sao chưa được phép, không xin phép, không thuộc diện được cấp giấy chứng nhận mà TT này vẫn cấp là vấn đề cần làm sáng tỏ.

Liên quan đến vụ việc sản xuất phân bón của Công ty Cổ phần sản xuất và thương mại Thuận Phong tại kho K888/Cục Quân khí (Tổng cục Kỹ thuật) khiến báo chí tốn khá nhiều giấy mực và dường như vẫn chưa đi đến hồi kết thì trong báo cáo số 4894/BC-BQP của Bộ Quốc phòng về kết quả kiểm tra, sản xuất phân bón của Công ty Thuận Phong nêu rõ: “Đề nghị Ban chỉ đạo 389 Quốc gia xử lý nghiêm Công ty CP SX & TM Thuận Phong về hành vi sản xuất phân bón giả”. Vấn đề đặt ra tại sao đơn vị này làm ăn dối trá lại tồn tại suốt nhiều năm qua?

Quản lý không thống nhất

Như đã đề cập trong số báo trước, hiện cả nước có đến trên 1.000 cơ sở, doanh nghiệp (DN) sản xuất phân bón và khoảng 16.000 cơ sở vừa sản xuất, vừa kinh doanh mặt hàng này. Nếu làm một phép tính, với hơn 1.000 cơ sở sản xuất, mỗi đơn vị chỉ cần làm 10 sản phẩm thì đã có khoảng 10.000 đầu sản phẩm phân bón gồm phân bón hóa học, phân bón hữu cơ, phân bón hữu cơ khoáng, phân vi lượng, phân bón dưới rễ và phân bón lá. Với số lượng, chủng loại phân bón như vậy, thật khó cho công tác kiểm định, kiểm tra cũng như việc hướng dẫn sử dụng cho nông dân.

Cơ sở sản xuất, kinh doanh quá đông, trong khi các cơ quan quản lý thì vẫn cứ “hùng cứ” một phương. Điển hình, hiện Bộ Công Thương quản lý chất lượng các loại phân bón vô cơ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quản lý phân bón hữu cơ. Mỗi Bộ có một cách quản lý riêng và có những trung tâm kiểm định chất lượng riêng, không có đơn vị nào thống nhất đứng ra làm đầu mối. Vì vậy, khi lực lượng chức năng nghi vấn chất lượng một sản phẩm nào đó, đưa đi kiểm định thì không có kết quả thống nhất, có nơi kết luận là hàng giả nhưng lại có trung tâm kiểm định kết luận là hàng đạt tiêu chuẩn.

Lợi dụng sự quản lý không thống nhất này, nhiều doanh nghiệp dễ dàng chạy chọt để “đổi trắng, thay đen” kết quả giám định. Đã thế chế tài xử lý hành vi sản xuất phân bón giả lại quá nhẹ. Cụ thể, theo Nghị định 163/2013-NĐ-CP về xử phạt hành chính trong lĩnh vực hoá chất, phân bón và vật liệu nổ công nghiệp, hành vi vi phạm sản xuất, gia công phân bón không đạt mức sai số định lượng cho phép so với mức công bố tiêu chuẩn áp dụng, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương ứng hoặc quy định trong danh mục phân bón chỉ bị phạt từ 80 đến 90 triệu đồng. Quy định này là quá thấp so với số tiền siêu lợi nhuận mà phân bón giả mang lại cho các cơ sở sản xuất.